Sağlıklı Sınırların Oluşturulması İçin Yapılması Gerekenler
Bu beceride ustalaşmak, günlük sorumluluklarınızı yerine getirmek için çok önemlidir.
Önemli Noktalar
Sınırlar koymak, başkalarının ihtiyaçlarına en üst düzeyde hizmet etmeye devam etmek için çok önemlidir.
Sınır koymanın duygusal rahatsızlığını tolere etmek, bu beceride daha yetkin olmanıza yardımcı olabilir.
Başkalarına karşı sınırlar koymak, kendi kendinize dayattığınız beklentileri yeniden ayarlamakla başlar.
Aşağıdaki senaryo size tanıdık gelebilir. Birbiriyle yarışır gibi iş, sosyal ve ailevi sorumluluklara yetişmeye çalışırken kendinizi bunalmış hissediyorsunuz. Egzersiz, eğlence ya da dinlenmeye zaman kalmıyor çünkü her saniyeniz birden fazla topla hokkabazlık yapmaya ayrılmış durumda. Genellikle uzaktaki bir tanıdığınızdan herhangi bir istekle ilgili son dakika bir mesaj alırsınız; anında hayır demeniz gerektiğinin açık bir işareti olan bir duygu ve fiziksel semptom patlaması hissedersiniz, ancak, hayır demek sizin için çok zor. Kendinizle biraz pazarlık yaptıktan sonra, suçluluk ve sorumluluk duygularına yenik düşüyor ve isteksizce bir sorumluluk daha eklemeyi kabul ediyorsunuz.
Yapılacaklar listenize sürekli olarak daha fazla iş ve sosyal sorumluluk eklemek, bunalmış, yanmış ve bitkin hissetmenin reçetesidir. Tek sürdürülebilir çözüm daha iyi sınırlar inşa etmektir.
Sınırlar Nedir?
Sınırlar, herhangi bir ilişkideki sorumluluklarınızı tanımlar. Sizinle başkaları arasında duygusal bir çit oluştururlar. Bu çit sizin kontrolünüzde olan bir kapı içerir. İsteklere evet diyerek ve ek sorumluluklar üstlenerek kapıyı açarsınız. Hayır diyerek kapıyı kapatırsınız. Kapıyı kapatmakla ilgili söylemler, yapmaktan daha kolaydır. Suçluluk, endişe, zorunluluk duyguları ve memnun etme ihtiyacı gibi bir dizi duygusal güç nedeniyle sınır koymakta zorlanan sayısız insanla çalıştım. Zor olsa da, sınırlar koymak kişiler arası ilişkilerde yol almak ve kendinize zaman ayırmak için önemli bir beceridir. İşte hayatınızda daha iyi sınırlar oluşturmanıza yardımcı olacak yedi ipucu.
1. Kendinize sınırlar koyun.
Başkalarına karşı sınırlar koymak, kendinize karşı sınırlar koymakla başlar. Kendi kendinize empoze ettiğiniz beklentileri incelemek için bir dakikanızı ayırın.
Diğer insanların nasıl hissettiğinden sorumlu hissediyor musunuz?
Onların eylemlerinin sorumluluğunu üstleniyor musunuz?
Başkalarının hatalarından sonra ortalığı temizliyor musunuz?
Kimseyi rahatsız etmek istemediğiniz için yardım istemekten kaçınıyor musunuz?
Kendinizi herkesten daha yüksek bir standartta mı tutuyorsunuz?
Doğru şeyi söylemediğiniz veya yapmadığınız zaman kendinizi sert bir şekilde eleştiriyor musunuz?
Bu sorulara evet yanıtı vermek, beklenti çıtanızı gerçekçi olmayan seviyelere yükselttiğinizin kanıtıdır. Kendinizden çok fazla şey bekliyorsunuz. Kendi kendinize empoze ettiğiniz beklentileri yeniden ayarlamak, daha iyi sınırlar oluşturmanın ilk adımıdır.
2. Rahatsızlığı tolere edin.
Herhangi bir yeni beceriyi ilk kez denemek zordur. Bu durum özellikle sınır koymak için geçerlidir. İlk başta, başkaları sınırlarınıza itiraz etmese bile, sınır koymaya suçluluk ve endişe gibi çeşitli rahatsız edici duygular eşlik eder. Ezici bir “evet” dürtüsü, rahatsızlıktan kaçmak için umutsuz bir girişimi temsil eder. Refleks olarak evet deme dürtüsüne direnin. Yanıt vermeden önce duraklayın ve derin bir nefes alın. Rahatsızlığın anlık olduğunu unutmayın. Sınırlarınızdan ödün vermenize gerek kalmadan kendiliğinden geçecektir.
3. Cevaplarınızı kısa tutun.
Sınır koymanın duygusal rahatsızlığıyla başa çıkmak için bir başka taktik de sınırların ardındaki nedeni gerekçelendirmektir. Hayır deme nedenlerinizi aşırı açıklamak kendinizi daha iyi hissetmenize yardımcı olabilir. Ancak bu taktik, hayırınızı ustalıkla evet olarak manipüle edebilecek biriyle geri tepebilir. Çok fazla bilgi paylaşmak, sınırlarınızın tehlikeye girme olasılığını artırır. Basit bir “sorduğunuz için teşekkür ederim ama yardımcı olmayacağım” cümlesi yeterli olacaktır. Mesajı iletirken nazik ve doğrudan olabilirsiniz.
4. Yeni bir kalıp oluşturun.
İnsanlar refleks olarak size isteklerle yaklaşıyor. Onları suçlayabilir misiniz? Taleplerini defalarca kabul etmek, onları her ihtiyaç ortaya çıktığında sizinle iletişime geçmeleri için eğitmiştir. En az direnç gösteren yolu izlemek insan doğasında vardır. Eğer başkaları tarafından uzlaşmacı ve işi halletme konusunda güvenilir olarak görülüyorsanız, insanlar tahmin edilebileceği gibi katı sınırları olan birine kıyasla size daha sık taleplerle yaklaşacaktır. Bu düzeni yalnızca siz bozabilirsiniz. İnsanlar, sınırlar şeklinde bir dirençle karşılaşana kadar size yaklaşmaktan vazgeçmeyecektir.
5. Tutarlı olun.
Kumarhanede slot makineleri oynamanın neden bu kadar bağımlılık yapabildiğini hiç merak ettiniz mi? Bunun nedeni, arzu edilen bir sonuç elde etme olasılığının çok değişken ve öngörülemez olmasıdır. Kolu çektikten sonra ödeme yapılmayacağını önceden bilseydiniz, o slot makinesini oynamaya zahmet etmezdiniz. Aynı şey sınır koymak için de geçerlidir. Sınır koyma konusunda tutarsız davranırsanız, insanlar şanslarını denemek için sürekli olarak size yaklaşacaktır. Tutarsız sınırlar koymanız, yeterince uğraşırlarsa hayır cevabınızı evete dönüştürebileceklerine dair umutlarını körükler. Sınırları belirlemenin anahtarı tutarlı olmaktır. Başkalarının sınırlarınızın sağlam olduğu mesajını alması için birkaç kez yerinizde durmanız gerekebilir.
6. Suçluluğunuzu evcilleştirin.
Suçluluk, davranışlarınız ile kendinizden bekledikleriniz arasındaki farktan kaynaklanır. Evet demeniz gerektiğini düşündüğünüzde hayır demek suçluluk duygusuna neden olur. Buna karşılık, sınırlarınızdan ödün verir ve isteksizce ek sorumluluklar üstlenirsiniz. Suçluluk duygusunun haklı olup olmadığını anlamak için, değer verdiğiniz bir kişinin benzer bir ikilemle karşı karşıya olduğunu düşünün. Bir son dakika isteğine hayır demek istiyorlar ama bunu söyleyemeyecek kadar suçlu hissediyorlar. Onlara ne söylerdiniz? Suçlu vicdanlarına yenik düşüp son dakika teklifini kabul etmeleri için onları cesaretlendirir misiniz yoksa hayır demeleri için onlara izin mi verirsiniz? Bu alıştırmayı yapmak, senaryolara suçluluk duygusunun etkisi olmadan objektif bir gözle bakmak için gerekli alanı yaratır.
7. Kendinize öncelik verin.
Bencil insanlar sadece kendilerini düşünürler. Bu siz değilsiniz. Hayır demek bir kendini koruma eylemidir. Sınırlar koymak, başkalarının ihtiyaçlarına en üst düzeyde hizmet etmeye devam etmek için gereklidir. Sınır koyma konusunda yetkinleşmek bir gecede gerçekleşmez. Her yeni beceri gibi, pratik ve bilinçli çaba gerektirir. Bu ipuçlarını hatırlamak, kendinizi savunurken daha etkili olmanıza yardımcı olabilir.
Uzm. Psikolog Seliyha Elbeyoğlu tarafından web sitesinde kulanılmak üzere Psychological Today’ da yayınlanan makalelerden derlenerek Türkçe’ye çevrilmiştir.