Maruz Kalma Tedavisi Nedir?
Maruz kalma terapisi, insanların korkularıyla yüzleşmelerine yardımcı olmak için geliştirilmiş psikolojik bir tedavidir. İnsanlar bir şeyden korktuklarında, korkulan nesnelerden, faaliyetlerden veya durumlardan kaçınma eğilimindedirler. Bu kaçınma kısa vadede korku duygularını azaltmaya yardımcı olsa da, uzun vadede korkuyu daha da kötüleştirebilir. Bu gibi durumlarda, bir psikolog kaçınma ve korku modelini kırmaya yardımcı olmak için bir maruz kalma terapisi programı önerebilir. Bu terapi biçiminde, psikologlar bireyleri korktukları ve kaçındıkları şeylere “maruz kalabilecekleri” güvenli bir ortam yaratırlar. Güvenli bir ortamda korkulan nesnelere, faaliyetlere veya durumlara maruz kalmak, korkuyu azaltmaya ve kaçınmayı azaltmaya yardımcı olur.
Maruz kalma tedavisinin aşağıdakiler de dahil olmak üzere bir dizi sorun için yararlı bir tedavi veya tedavi bileşeni olduğu bilimsel olarak gösterilmiştir:
- Fobiler
- Panik Bozukluğu
- Sosyal Anksiyete Bozukluğu
- Obsesif – Kompulsif Bozukluk
- Travma Sonrası Stres Bozukluğu
- Genelleştirilmiş Anksiyete Bozukluğu
Maruz kalma tedavisinin çeşitli varyasyonları vardır. Psikoloğunuz sizin için hangi stratejinin en iyi olduğunu belirlemenize yardımcı olabilir. Bunlar şunları içerir:
İn vivo maruz kalma: Gerçek hayatta korkulan bir nesne, durum veya faaliyetle doğrudan karşı karşıya bırakılmak. Örneğin, yılan korkusu olan birine bir yılanla başa çıkma talimatı verilebilir veya sosyal kaygısı olan birine izleyici önünde konuşma yapması talimatı verilebilir.
Hayali maruz kalma: Korkulan nesneyi, durumu veya etkinliği canlı bir şekilde hayal etmek. Örneğin, Travma Sonrası Stres Bozukluğu olan birinden, korku duygularını azaltmak için travmatik deneyimini hatırlaması ve açıklaması istenebilir.
Sanal gerçekliğe maruz kalma: Bazı durumlarda, in vivo maruz bırakma pratik bir seçenek olmadığında sanal gerçeklik teknolojisi kullanılabilir. Örneğin, uçma korkusu olan biri, bir uçağın manzaralarını, seslerini ve kokularını sağlayan ekipman kullanarak psikoloğun ofisinde sanal bir uçuş yapabilir.
İç duyuma maruz kalma: Zararsız, ancak korkulan fiziksel duyumları kasıtlı olarak ortaya çıkarmak. Örneğin, Panik Bozukluğu olan birine kalbini hızlandırmak için yerinde koşması ve bu nedenle bu hissin tehlikeli olmadığını öğrenmesi talimatı verilebilir.
Maruz kalma tedavisi farklı şekillerde planlanır ve bunlar şunları içerir:
Kademeli maruz kalma: Psikolog, danışanın korkulan nesnelerin, faaliyetlerin veya durumların zorluğa göre sıralandığı bir maruz kalma korku hiyerarşisi oluşturmasına yardımcı olur. Hafif veya orta derecede zor olan maruz kalmalarla başlarlar, daha sonra daha zor olanlara ilerlerler.
Maruz bırakma: En zor görevlerle maruz kalmaya başlamak için danışanla yapılan korku hiyerarşisinin en tepesindekini kullanmak.
Sistematik duyarsızlaştırma: Bazı durumlarda maruz kalma, danışanların kendilerini daha yönetilebilir hissetmelerini sağlamak ve korkulan nesneleri, aktiviteleri veya durumları rahatlama ile ilişkilendirmek için gevşeme egzersizleriyle birleştirilebilir.
Maruz kalma terapisinin aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli şekillerde yardımcı olduğu düşünülmektedir:
Alışma: Zamanla, insanlar korkulan nesnelere veya durumlara tepkilerinin azaldığını fark eder.
Yok olma: Maruz kalma, korkulan nesneler, etkinlikler veya durumlar ile kötü sonuçlar arasındaki daha önce öğrenilmiş ilişkileri zayıflatmaya yardımcı olabilir.
Öz-yeterlik: Maruz kalma, danışana korkularıyla yüzleşebileceğini ve endişe duygularını yönetebileceğini göstermeye yardımcı olarak öz-yeterliği geliştirir.
Duygusal işleme: Maruz kalma sırasında danışan korkulan nesneler, etkinlikler veya durumlar hakkında yeni, daha gerçekçi inançlar öğrenebilir ve korku deneyimiyle başa çıkmada spontan olarak daha rahat olmaya başlar.
Uzm. Psikolog Seliyha Elbeyoğlu tarafından web sitesinde kulanılmak üzere American Psychological Association’ da yayınlanan makalelerden derlenerek Türkçe’ye çevrilmiştir.